W czytaniu: " Pamiętnik dziecka ulicy"

Kiedy biorę w bibliotece do ręki książkę, po jej wyglądzie, po wiotkości kartek mogę domyślać się, że nie leżała długo na półce, że krąży od czytelnika do czytelnika. Taką „zaczytaną” pozycją jest wstrząsająca autobiograficzna powieść, zapisana w formie pamiętnika, autorstwa Evelyn Lau. Kanadyjska pisarka w epilogu wyznaje, że najdrobniejsze fakty są w niej autentyczne, a pierwowzór liczył sobie dziewięćset stron maszynopisu. Zapełniła je nastolatka – narkomanka i prostytutka. W prologu Evelyn pisze, że już jako sześcioletnia dziewczynka postanowiła zostać pisarką. Jaj rodzice byli chińskimi emigrantami, którym niezbyt pomyślnie potoczyły się losy w Kanadzie. Chcieli za wszelką cenę przygotować swoje dzieci do innego życia, do sukcesu i nie widzieli do tego innej drogi, jak surowa dyscyplina, konsekwentne wymagania, troska o znakomite postępy w nauce progenitury.

W „Uciekinierce” autorka nie chowa się za zmyślonym imieniem i nazwiskiem. Pozostaje sobą, spisując swoje wstrząsające doświadczenia regularnie, z niesamowitą szczerością. Opisuje, co ćpała, jakich miała klientów, jakie seksualne usługi pełniła mężczyznom w różnym wieku, jak korzystała z opieki psychiatrów, służb socjalnych, podejmowała próby samobójcze, a wszystko dlatego, że jej psychika nie zniosła wychowawczej presji rodziców. Zapragnęła wolności i uciekła z domu. A poza jego murami czekała ją ulica. Miała czternaście lat, kiedy dokonała tego wyboru i żadne służby opiekuńcze nie zdołały jej sprowadzić pod opiekę matki i ojca. To, czego doświadczała, stanowiło tworzywo do jej tworzenia. Prostytuowała się, a jednocześnie wysyłała wiersze i opowiadania na konkursy literackie, zdobywając kolejne sukcesy. W pewnym sensie czerpała z kloaki, bez osłonek pokazując to wszystko, co przeraża i budzi odrazę u ludzi, którzy trzymają się jakichś zasad, a co dla tych, którzy dokonali ucieczki w patologię, wydaje się czymś zwyczajnym, normalnym, dającym korzyść i przyjemność. Prowadząc taki tryb życia, dziewczyna starała się czytać, liczyła na to że, jak sama wyznaje, „…nadrobię zaległości w lekturach. To przecież paliwo dla każdego pisarza”. Wychodzi na to, że ta nieprzeparta potrzeba pisania była dla niej siłą ocalającą. Kartki pamiętnika stanowiły jedyne dobro, które starała się uchronić za wszelką cenę.

Przy pomocy ludzi, którzy starali się jej pomóc, budziła się w młodziutkiej narkomance – prostytutce świadomość, że zmierza do samozagłady. Opis starań, jakie podejmowano dla wydobycia jej z dna dowodzi, jak trudno jest zresocjalizować kogoś, kto doświadczył stanów, jakie sprowadza zażycie narkotyków. Poczucie euforii, szczęścia, radości, przebywania w odrealnionym świecie powoduje i psychiczne, i fizyczne uzależnienie, z którego niezwykle trudno jest wydobyć człowieka, znajdującego się w tym potrzasku. Więc w tym miejscu trzeba przywołać truizm, którego nie da się czymś innym zastąpić: lepiej zapobiegać. Z czasem dziewczyna zaczyna rejestrować spustoszenia, jakie się w niej dokonują: „… zapominanie rozmów, białe plamy w pamięci, bezpodstawna wrogość, mdłości, rozpacz, niewiarygodny lęk, bezsenność.” – nie mówiąc o wściekłym głodzie narkotycznym, który domaga się natychmiastowego zaspokojenia za każdą cenę.

Evelyn Lau urodziła się w 1971 roku, pamiętnik pisała jako nastolatka – uciekinierka, a powieść przysposobiła do druku w wieku lat siedemnastu. Odniosła sukces, a potem nastąpiły następne wydania jej wierszy i opowiadań. „Uciekinierka” pozostaje wciąż ostrzeżeniem dla młodego czytelnika, dla rodziców i wychowawców.

Evelyn Lau Uciekinierka. Pamiętnik dziecka ulicy. Tłum. Beata Horosiewicz, Poznań 1996, Zysk i S-ka.